Korais, um filósofo grego, disse uma vez que “um Estado que não tem a educação como base é como um edifício construído na areia". Concordo com isso e acrescentaria também que o sistema educativo de um país reflete a sua evolução política e socioeconómica ao longo do tempo.

A Grécia é um dos poucos países do mundo que oferece gratuitamente aos seus cidadãos ensino superior público. Consequentemente, a maioria dos jovens obtém o diploma de bacharel. No entanto, os recentes desenvolvimentos políticos e económicos ditam que a situação pode mudar.

De 2013 a 2020, foram tomadas uma série de medidas governamentais que levaram ao encerramento gradual de todas as instituições públicas de ensino técnico na Grécia. Em 2021, foi aprovada uma nova lei que supostamente reduz o número de admissões em universidades públicas, subfinancia-as ainda mais e fortalece os interesses privados. Até recentemente, a admissão em universidades públicas dependia das notas dos exames pan-helênicos e das vagas disponíveis em cada instituição.

O novo projeto de lei adiciona requisitos adicionais para que os examinandos sejam aceitos. Ao longo dos três anos de sua implementação, muitos departamentos ficaram com poucos ou nenhum ingresso, restando cerca de 40 mil vagas. Consequentemente, muitos estudantes foram obrigados a optar por faculdades privadas. Além disso, este projeto de lei está prestes a resultar na redução dos departamentos universitários do país, pois qualquer departamento que não atraia estudantes suficientes terá de fechar ou ser reformado.

Atualmente, o Ministério da Educação está a rever e a considerar encerrar mais de 50 dos 430 departamentos universitários. Com o surgimento das universidades privadas, as públicas podem adoptar práticas do sector privado, tais como durações de estudo mais curtas, aumento das propinas e redução dos serviços estudantis acessíveis. Por exemplo, na Grécia, as universidades públicas têm tradicionalmente fornecido refeições, alojamento e espaços de estudo a preços acessíveis aos estudantes. No entanto, em 2022, uma nova lei transfere várias propriedades públicas de duas grandes universidades para interesses privados, arriscando o encerramento dos seus serviços de assistência estudantil.

A Grécia é um país que enfrentou recentemente uma crise económica que durou quase uma década, entre 2009 e 2018. Mesmo antes de recuperar, os seus cidadãos foram atingidos pela recessão económica global em 2020. A maioria deles não pode pagar propinas privadas para os seus filhos.

Mas a Grécia não é um caso único. A privatização na educação tem sido amplamente abraçada pelos governos de todo o mundo. Embora possa tornar as instituições mais competitivas, transforma a educação num produto comercial e não num bem social. Isto pode levar a um foco em resultados mensuráveis, em detrimento do desenvolvimento emocional e social dos alunos. As propinas elevadas também limitam o acesso dos estudantes mais pobres, ampliando as desigualdades sociais.

Apesar dos desafios recentes, as tentativas de privatização enfrentam forte oposição da maioria dos estudantes, professores e cidadãos gregos. Ao defenderem uma educação pública acessível e de qualidade, oferecem esperança num futuro melhor.

Tradução: Bart V. / Revisão: Jesualdo Freitas

Texto original:

Ο Κοραής, της έλληνας φιλόσοφος, κάποτε είπε: “Πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο”. Θα συμφωνήσω με αυτό και της θα συμπληρώσω ότι το εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας αντικατοπτρίζει της ιδεολογικές, πολιτικές, και κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις της στο πέρασμα του χρόνου. Η Ελλάδα είναι μία από τις λίγες χώρες στον κόσμο που παρέχει στους πολίτες της δωρεάν δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κατέχει επίσης μία από τις υψηλότερες θέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με απόφοιτους προπτυχιακών σπουδών. Ωστόσο, οι πρόσφατες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις υποδεικνύουν ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να αλλάξει.

Από το 2013 έως το 2020, μια σειρά κυβερνητικών μέτρων οδήγησε στο σταδιακό κλείσιμο όλων των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας. Tο 2021, ψηφίζεται νέος νόμος, που φαίνεται να έχει ως απώτερο σκοπό την μείωση του αριθμού εισακτέων στα δημόσια πανεπιστήμια, και την περαιτέρω υπο-χρηματοδότηση τους, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τα ιδιωτικά ιδρύματα και συμφέροντα.  Πιο συγκεκριμένα, μέχρι πρόσφατα, η εισαγωγή φοιτητών στα δημόσια Πανεπιστήμια εξαρτιόταν από τη βαθμολογία τους στις Πανελλαδικές εξετάσεις, καθώς και από τις διαθέσιμες θέσεις κάθε ανώτερου ιδρύματος. Το νέο νομοσχέδιο προσθέτει επιπλέον απαιτήσεις στους εξεταζόμενους, προκειμένου να γίνουν δεκτοί στα δημόσια Πανεπιστήμια. Στα τρία χρόνια εφαρμογής του, το νομοσχέδιο αυτό είχε ως αποτέλεσμα περίπου 40.000 φοιτητές να μείνουν εκτός δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ωθώντας πολλούς από αυτούς να εγγραφούν σε ιδιωτικά κολέγια. Επιπρόσθετα, το νομοσχέδιο αυτό πρόκειται να οδηγήσει στη μείωση των πανεπιστημιακών τμημάτων της χώρας, καθώς κάθε τμήμα που δεν προσελκύει αρκετούς φοιτητές πρέπει να κλείσει ή να αναμορφωθεί. Αυτή τη στιγμή, περισσότερα από 50 πανεπιστημιακά τμήματα, από τα 430 συνολικά, βρίσκονται υπό διερεύνηση από το Υπουργείο Παιδείας και πιθανώς θα κλείσουν.

Με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, τα δημόσια θα ωθηθούν να υιοθετήσουν πρακτικές του ιδιωτικού τομέα, όπως μικρότερη διάρκεια σπουδών, αυξημένα δίδακτρα και μειωμένες δωρεάν φοιτητικές υπηρεσίες. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, τα δημόσια πανεπιστήμια πάντοτε στήριζαν τους φοιτητές με την παροχή γευμάτων, διαμονής, και χώρων διαβάσματος. Ωστόσο, το 2022, νέος νόμος μεταβιβάζει αρκετές δημόσιες περιουσίες δύο ανώτερων ιδρυμάτων σε ιδιωτικά συμφέροντα, θέτοντας έτσι αυτές τις υπηρεσίες σε κίνδυνο να κλείσουν. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που πρόσφατα βγήκε από μια οικονομική κρίση που κράτησε σχεδόν 10 χρόνια, από το 2009 έως το 2018. Πριν από την οικονομική της ανάκαμψη, οι πολίτες της βιώνουν ήδη τις αρνητικές επιπτώσεις της Παγκόσμιας Οικονομικής Ύφεσης του 2020. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν ιδιωτικά δίδακτρα για τα παιδιά τους.

Όμως η Ελλάδα δεν είναι μια μοναδική περίπτωση. Η ιδιωτικοποίηση στην εκπαίδευση έχει υιοθετηθεί ευρέως από πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Ενώ μπορεί να κάνει τα πανεπιστημιακά ιδρύματα πιο ανταγωνιστικά, μετατρέπει την εκπαίδευση από κοινωνικό αγαθό, σε εμπορικό προϊόν. -Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες επικεντρώνονται κυρίως στην επίτευξη μετρήσιμων αποτελεσμάτων, συχνά παραβλέποντας τη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών. -Τα εξαιρετικά υψηλά δίδακτρα καθιστούν δύσκολη την πρόσβαση των φτωχότερων φοιτητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, διευρύνοντας έτσι τις κοινωνικές ανισότητες. Παρά τις πρόσφατες προκλήσεις, κάθε προσπάθεια ιδιωτικοποίησης συναντά πολλές αντιδράσεις από την πλειοψηφία των Ελλήνων φοιτητών, εκπαιδευτικών και πολιτών.  Αγωνιζόμενοι για την υπεράσπιση της προσβάσιμης, και ποιοτικής δημόσιας εκπαίδευσης, προσφέρουν ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.